Ợ chua trào ngược axit, dịch tiêu hóa dạ dày lên thực quản là một hiện tượng gây ra cảm giác nóng rát, khó chịu ở ngực, vị chua, đắng ở cổ họng và miệng. Tình trạng này tuy phổ biến nhưng nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm.
1. Nguyên nhân axit dạ dày đẩy ngược lên thực quản gây ợ chua
1.1 Yếu tố cơ học gây đẩy ngược axit lên thực quản gây ợ chua
– Suy yếu cơ thắt thực quản dưới (LES): Cơ LES đóng vai trò như một van ngăn cách giữa dạ dày và thực quản. Khi cơ LES bị yếu hoặc giãn ra, axit dạ dày có thể dễ dàng đẩy ngược lên thực quản, dẫn đến ợ chua trào ngược axit.
– Thoát vị hoành: Đây là tình trạng một phần dạ dày lồi qua lỗ hoành (hiatus) lên khoang ngực. Thoát vị hoành có thể làm giảm áp lực lên cơ LES, khiến cho axit dạ dày dễ dàng trào ngược hơn.
Khi cơ LES bị yếu hoặc giãn ra, axit dạ dày có thể dễ dàng trào ngược lên thực quản, dẫn đến ợ chua
1.2 Tăng tiết axit dạ dày hoặc giảm tốc độ di chuyển thức ăn
– Chế độ ăn uống: Thức ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ, đồ ăn nhanh, socola, cà phê, nước ngọt có gas,… kích thích dạ dày tiết ra nhiều axit hơn, dẫn đến ợ chua.
– Hút thuốc lá: Nicotine trong thuốc lá làm giảm sức mạnh của LES và kích thích dạ dày tiết axit.
– Uống rượu bia: Rượu bia làm tăng axit dạ dày và làm giãn cơ thắt thực quản dưới.
– Căng thẳng, lo âu: Khi căng thẳng, cơ thể sản xuất nhiều hormone kích thích dạ dày tiết ra nhiều axit hơn.
– Một số loại thuốc: Thuốc giảm đau aspirin, ibuprofen, thuốc chống viêm không steroid (NSAID) có thể kích thích dạ dày và làm tăng nguy cơ ợ chua do trào ngược axit dạ dày.
– Nhiễm khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori): Vi khuẩn này có thể gây viêm loét dạ dày tá tràng, làm tăng tiết axit dạ dày và dẫn đến ợ chua trào ngược axit dạ dày lên thực quản hay axit dạ dày đẩy ngược lên thực quản.
1.3 Tăng áp lực ổ bụng
– Táo bón: Khi phân ứ đọng trong ruột già có thể làm tăng áp lực ổ bụng, đẩy dạ dày lên cao và làm yếu LES.
– Ho nhiều: Ho dai dẳng có thể làm tăng áp lực ổ bụng, đẩy axit dạ dày lên thực quản.
– Đầy hơi, chướng bụng: Do ăn uống quá nhiều hoặc quá nhanh, ăn nhiều thức ăn khó tiêu, uống nhiều nước có ga,…
– Mặc quần áo quá chật: Quần áo bó sát có thể tạo áp lực lên ổ bụng, đẩy dạ dày lên cao.
– Béo phì: Tăng áp lực ổ bụng do béo phì có thể đẩy dạ dày lên cao, làm yếu LES.
– Mang thai: Thai nhi lớn dần chèn ép các cơ quan nội tạng, bao gồm cả dạ dày, làm yếu LES.
1.4 Thói quen sinh hoạt gây ợ chua trào ngược axit dạ dày lên thực quản
– Ăn quá no trước khi ngủ: Khi dạ dày chứa quá nhiều thức ăn, nó sẽ chèn ép cơ LES, tạo điều kiện cho axit dạ dày trào ngược.
– Nằm ngay sau khi ăn: Nằm ngay sau khi ăn khiến cho thức ăn dễ dàng trào ngược lên thực quản.
Nằm ngay sau khi ăn có thể dẫn đến tình trạng trào ngược ợ chua
1.5 Một số bệnh lý khác gây ợ chua do trào ngược axit dạ dày lên thực quản
– Bệnh lý thực quản: Viêm thực quản, hẹp thực quản, sẹo thực quản,… có thể cản trở sự lưu thông của thức ăn, khiến thức ăn ứ đọng lại trong dạ dày và dễ dàng trào ngược lên thực quản.
– Bệnh lý hô hấp: Hen suyễn, viêm phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD),… có thể gây tăng áp lực lên khoang ngực, đẩy dạ dày lên cao và làm yếu cơ LES.
– Bệnh lý thần kinh: Một số bệnh lý thần kinh như bệnh Parkinson, đột quỵ,… có thể ảnh hưởng đến chức năng nuốt và làm tăng nguy cơ ợ chua trào ngược.
2. Biểu hiện chi tiết của triệu chứng ợ chua do axit trào ngược lên thực quản
Ợ chua là hiện tượng trào ngược axit dạ dày lên thực quản, gây ra cảm giác nóng rát, khó chịu ở ngực, cổ họng và miệng. Cảm giác này thường đi kèm với vị chua trong miệng do axit trào ngược lên.
Ngoài ra, người bệnh cũng có thể gặp các triệu chứng khác đi kèm chẳng hạn như: Buồn nôn, nôn, đau rát họng, ho khan, khàn tiếng, đau tức thượng vị, đầy bụng khó tiêu… Chúng đều là những ảnh hưởng gây ra bởi tác động của axit đến thực quản, thanh quản, cổ họng.
3. Cách xác định ợ chua do trào ngược axit lên dạ dày?
3.1 Chủ động quan sát các triệu chứng
Để nhận biết bản thân đang gặp tình trạng ợ chua do đẩy axit dạ dày ngược lên thực quản, bạn nên lưu ý một số điểm sau để kịp thăm khám kiểm tra:
– Tần suất: Ợ chua do trào ngược axit thường xảy ra thường xuyên, ít nhất 2 lần mỗi tuần, đặc biệt là sau khi ăn hoặc khi nằm ngủ.
– Mức độ: Ợ chua đẩy ngược axit dạ dày thường gây ra cảm giác nóng rát, khó chịu ở ngực, cổ họng và miệng ở mức độ trung bình đến nặng.
– Kèm theo các triệu chứng khác: Ợ chua do trào ngược axit thường kèm theo các triệu chứng khác như buồn nôn, nôn, đau tức thượng vị, khó nuốt, ho khan, khàn giọng, đau họng, cảm giác đầy bụng, khó tiêu.
– Phản ứng với thuốc: Ợ chua do trào ngược axit thường có thể cải thiện sau khi sử dụng thuốc trung hòa axit hoặc thuốc ức chế bơm proton (PPI).
3.2 Theo dõi nhật ký ợ chua
Ghi lại các thông tin sau đây trong nhật ký ợ chua của bạn:
– Ngày tháng
– Thời điểm bạn bị ợ chua
– Mức độ ợ chua (nhẹ, trung bình, nặng)
– Những gì bạn đã ăn hoặc uống trước khi bị ợ chua
– Các hoạt động bạn đã làm trước khi bị ợ chua
– Các loại thuốc bạn đang sử dụng uống hàng ngày hoặc trong thời gian gần
– Các triệu chứng khác ngoài ợ chua bạn gặp phải
Việc theo dõi nhật ký ợ chua có thể giúp bạn xác định các yếu tố kích hoạt ợ chua và đánh giá mức độ nghiêm trọng của tình trạng.
3.3 Tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa
Nếu bạn có các triệu chứng ợ chua thường xuyên và nghi ngờ mình bị ợ chua trào ngược axit dạ dày, bạn nên đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Bác sĩ có thể chẩn đoán ợ chua do trào ngược dạ dày bằng cách:
Hỏi về tiền sử bệnh lý, các triệu chứng và khám sức khỏe
Bác sĩ sẽ hỏi bạn về các triệu chứng ợ chua, tần suất và mức độ ợ chua, các yếu tố kích hoạt, và các bệnh lý khác mà bạn đang mắc phải.
Bác sĩ có thể khám sức khỏe để tìm kiếm các dấu hiệu của ợ chua do trào ngược dạ dày, chẳng hạn như đau bụng, sưng tấy, hoặc khó nuốt.
Thăm khám bác sĩ chuyên khoa để xác định chính xác nguyên nhân ợ chua
Chẩn đoán hình ảnh
Bác sĩ có thể yêu cầu bạn thực hiện các chẩn đoán hình ảnh như chụp X-quang ngực, nội soi dạ dày, hoặc chụp CT scan để tìm kiếm các tổn thương ở dạ dày hoặc thực quản.
Xét nghiệm
Bác sĩ có thể yêu cầu bạn thực hiện các xét nghiệm như xét nghiệm công thức máu máu, xét nghiệm pH thực quản, hoặc xét nghiệm Helicobacter pylori để xác định nguyên nhân gây ợ chua.
Thăm dò chức năng
Đo pH – trở kháng thực quản 24 giờ: Đánh giá tần suất và thời gian trào ngược axit dạ dày lên thực quản, xác định vị trí trào ngược, phân biệt ợ chua do trào ngược dạ dày với các nguyên nhân khác gây ợ chua.
Đo áp lực và nhu động thực quản độ phân giải cao (HRM): Đánh giá chức năng nuốt và nhu động thực quản. Giúp xác định các nguyên nhân cơ học gây trào ngược axit, chẳng hạn như yếu cơ thắt thực quản dưới (LES).
Hai phương pháp thăm dò chức năng tân tiến này mang lại nhiều lợi ích trong việc chẩn đoán các bệnh lý thực quản, dạ dày và đồng thời xác định và phân biệt được trào ngược dạ dày thực quản với các bệnh lý khác có thể gây ra triệu chứng tương tự trào ngược và ngược lại.
Ợ chua trào ngược axit dạ dày lên thực quản là một vấn đề tiêu hóa phổ biến nhưng có thể quản lý hiệu quả nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và những điều nên làm khi gặp tình trạng này có thể giúp người bệnh chủ động trong thăm khám, tránh biến chứng xảy ra và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Lưu ý, các thông tin trên chỉ dành cho mục đích tham khảo và tra cứu, không thay thế cho việc thăm khám, chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý thực hiện theo nội dung bài viết để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
