Rất nhiều người lầm tưởng rằng nguyên nhân gây khó tiêu là do thực phẩm, nhưng thực tế đó có thể là do thói quen ăn uống, lối sống và tình trạng đường tiêu hóa của mỗi người.
“Điểm danh” các nguyên nhân gây khó tiêu
Không ít người khi gặp phải tình trạng khó tiêu, thường có suy nghĩ đổ lỗi là do món ăn mà mình vừa sử dụng. Tuy nhiên, theo TS.BS Trương Hồng Sơn, Viện trưởng Viện Y học Ứng dụng Việt Nam, liên quan tới vấn đề tiêu hóa hay khó tiêu có rất nhiều nguyên nhân khác nhau. Người bệnh cần tìm hiểu nguyên nhân chính xác dẫn đến tình trạng này và các triệu chứng đi kèm để có phương hướng điều trị đúng đắn.
Khó tiêu có nhiều nguyên nhân khác nhau, người bệnh cần tìm hiểu nguyên nhân chính xác. (Ảnh minh họa)
Do tình trạng bệnh lý
Trên thực tế, khó tiêu có thể là triệu chứng của các bệnh tiêu hóa tiềm ẩn như trào ngược dạ dày thực quản, viêm loét hay bệnh về túi mật. Khi đó, biểu hiện của chứng khó tiêu sẽ thường xuất hiện sau khi ăn một bữa ăn thịnh soạn, ăn quá nhanh hay ăn ngay trước khi đi ngủ, hoặc xuất hiện ở người bệnh đang có những căng thẳng, rối loạn tâm lý.
Lúc này, người bệnh có cảm giác cơn đau xuất phát từ vùng bụng trên, lan lên đến giữa ngực, vùng phía sau xương ức, vào cổ hoặc qua lưng, rất dễ nhầm lẫn với các cơn đau gây ra do bệnh tim mạch, đòi hỏi người bệnh phải nhập viện để được can thiệp kịp thời.
Ngoài ra các bệnh về sỏi mật, tắc ruột, viêm tụy mạn tính hay bệnh về tuyến giáp, giảm lưu lượng m.áu tới ruột cũng được coi là có liên quan tới tình trạng khó tiêu. Liên quan tới nguyên nhân bệnh lý, người bệnh cần được thăm khám và điều trị theo đúng phác đồ của các chuyên gia y tế.
Các yếu tố về lối sống
Đây được coi là yếu tố chủ quan gây ra tình trạng khó tiêu. Nó xuất phát từ việc chúng ta ăn uống không đúng cách, không đúng giờ, đúng bữa, ăn quá nhanh, bữa ăn quá đơn điệu, không đủ chất dinh dưỡng…. Bên cạnh đó, việc sử dụng rượu bia, t.huốc l.á, tinh thần căng thẳng, mệt mỏi cũng khiến bộ máy tiêu hóa hoạt động không tốt.
Có rất nhiều lý do dẫn đến khó tiêu, điển hình là do các loại thuốc và lối sống không lành mạnh. (Ảnh minh họa)
Đừng đổ oan cho thực phẩm
Như vậy, khó tiêu xuất phát từ rất nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc tự cho rằng, một thực phẩm hay món ăn nào đó, chẳng hạn như mì ăn liền gây ra tình trạng khó tiêu là không chính xác.
Phân tích cụ thể về trường hợp của mì ăn liền, TS.BS Trương Hồng Sơn cho biết, mì ăn liền vẫn tiêu hóa bình thường như các loại thực phẩm khác. Bởi vì, trong một gói mì ăn liền loại thông dụng (75 gram) chứa chủ yếu là tinh bột (40-50 gram); chất béo (10 – 13 gram) và thường không ít hơn 6,8 gram chất đạm.
Mì ăn liền được xếp vào nhóm thực phẩm cơ bản như cơm, phở,… có thời gian tiêu hóa trong cơ thể chúng ta khoảng 5 giờ, nhanh hơn cả thịt và cá (khoảng từ 12 – 24 giờ). Do mì ăn liền thuộc nhóm thực phẩm cung cấp tinh bột, tạo năng lượng, nên khi sử dụng, để cân bằng dinh dưỡng, chúng ta nên phối hợp với các loại thực phẩm ở các nhóm khác như thịt, hải sản, trứng, rau, giá,…
Phổ biến nhất là mì ăn liền, thường bị hiểu lầm là nguyên nhân gây nên hiện tượng khó tiêu. (Ảnh minh họa)
TS.BS Trương Hồng Sơn cũng cho biết thêm, bất kỳ thực phẩm nào khi sử dụng đơn lẻ, không có sự kết hợp đa dạng trong thời gian kéo dài cũng sẽ dẫn đến tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng, ví dụ như thường xuyên không ăn rau xanh, trái cây dẫn đến thiếu chất xơ. Từ việc mất cân bằng dinh dưỡng có thể gây ra các triệu chứng như đầy bụng, khó tiêu và nhiều ảnh hưởng khác đối với sức khỏe nói chung.
Liên quan tới vấn đề thực phẩm, TS.BS Trương Hồng Sơn khuyên mọi người cần sử dụng một cách cân bằng, đa dạng, hợp lý, phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng của mỗi người.
Về nguyên tắc dinh dưỡng, một bữa ăn hoàn chỉnh cần phối hợp nhiều loại thực phẩm khác nhau, cung cấp đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng chính (chất bột đường; chất đạm; chất béo và vitamin, muối khoáng, chất xơ). Đồng thời, nên thay đổi thực đơn thường xuyên, bảo đảm khẩu phần ăn cân đối tỉ lệ và đầy đủ chất dinh dưỡng, không nên tập trung quá nhiều vào một loại thực phẩm nhất định. Thời gian giữa các bữa ăn trong ngày cũng nên được phân bổ hợp lý, không nên nhịn ăn sáng và tối, không nên ăn quá no.
Một số lưu ý nhỏ khác cho những người thường xuyên bị đầy bụng:
– Hãy kiểm tra lại chất lượng đồ ăn trước khi ăn vì có thể do thức ăn không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm hoặc bị nhiễm khuẩn.
– Thêm chất xơ không hòa tan trong chế độ ăn hằng ngày, giúp cải thiện tốc độ tiêu hóa. Chất xơ không hòa tan có nhiều trong bột lúa mì, cám lúa mì, các loại hạt, đậu xanh và khoai tây.
– Massage là một liệu pháp đơn giản, dễ thực hiện nhưng mang lại hiệu quả tích cực giúp kích thích tiêu hóa, hạn chế táo bón, đặc biệt hiệu quả ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ
Mách bạn cách lựa chọn và chế biến thực phẩm để đạt dinh dưỡng cao
Có thể bạn chưa biết, nhiều loại thực phẩm có thể biến đổi chất dinh dưỡng khi đạt độ chín vừa phải. Để đảm bảo cung cấp đầy đủ dinh dưỡng phù hợp cho từng thành viên trong gia đình, bạn có thể tham khảo một số mẹo sau.
1. Chuối
Ảnh: BrightSide
Chuối là loại quả chứa nhiều kali và các chất dinh dưỡng thiết yếu. Ở mỗi độ chín khác nhau, một vài chất dinh dưỡng trong quả chuối liên tục biến đổi. Bạn có thể lựa chọn chuối theo độ chín sao cho phù hợp với tình trạng sức khỏe.
Theo các chuyên gia, chuối từ xanh đến ương có chứa chất đặc biệt gọi là “tinh bột kháng khuẩn” – loại tinh bột không thể tiêu hóa nhưng hầu như không ảnh hưởng đến sức khỏe. Những người mắc chứng khó tiêu nên cân nhắc lựa chọn loại chuối này.
Ngược lại, chuối càng chín càng dễ tiêu hóa do các tinh bột đã chuyển hóa thành đường tự do. Tuy nhiên, các chuyên gia khuyến cáo những bệnh nhân tiểu đường không nên ăn chuối quá chín, nhằm kiểm soát lượng đường trong m.áu.
2. Nấm
Ảnh: BrightSide
Nấm sống chứa rất nhiều vitamin B1, tuy nhiên loại thực phẩm này chứa khá nhiều độc tố, dễ gây ngộ độc khi chưa qua xử lý nhiệt. Thông qua quá trình nấu nướng, lượng vitamin B1 có thể giảm đi đáng kể nhưng đây là các duy nhất để loại bỏ độc tố có trong nấm, giúp con người có thể ăn được.
Bên cạnh đó, chế biến qua nhiệt giúp nấm cung cấp nhiều chất chống oxy hóa cho cơ thể con người. Để bảo toàn dinh dưỡng, các chuyên gia khuyên bạn nên chế biến đơn giản, tránh chiên lâu ở nhiệt độ quá cao.
3. Cà chua
Ảnh: BrightSide
Khi ăn cà chua sống, bạn nạp vào cơ thể lượng vitamin C khá cao. Tuy nhiên theo các chuyên gia, cà chua khi nấu chín chứa hàm lượng lycopene cao hơn nhiều. Đây được coi là một chất chống oxy hóa mạnh hơn nhiều so với vitamin C. Ngoài ra, nấu chín cà chua có thể làm mềm chất xơ, giúp cơ thể dễ tiêu hóa hơn.
4. Cà rốt
Ảnh: BrightSide
Cà rốt được biết đến là loại thực phẩm giàu beta carotene – chất t.iền vitamin A có lợi cho thị giác và hệ miễn dịch. Có thể bạn chưa biết cà rốt khi nấu chín sẽ sinh ra nhiều beta carotene hơn cà rốt sống.
Bên cạnh đó, để nguyên vỏ cà rốt khi chế biến sẽ giúp hiệu quả chống oxy hóa tăng gấp 3 lần. Đồng thời, các chuyên gia khuyên bạn không nên cắt nhỏ cà rốt khi nấu để tránh khuếch tán chất dinh dưỡng vào nước.
5. Cải bó xôi
Ảnh: BrightSide
Các bác sĩ dinh dưỡng cho biết, bạn có thể hấp thụ nhiều canxi và sắt hơn nếu nấu chín cải bó xôi thay vì ăn sống. Loại thực phẩm này khi chưa chế biến có chứa nhiều axit oxalic – chất ngăn chặn sự hấp thụ sắt và canxi. Khi nấu chín, các cấu trúc axit oxalic sẽ bị phá vỡ, giúp bạn hấp thụ chất dinh dưỡng dễ dàng hơn.
6. Phô mai
Ảnh: BrightSide
Phô mai là một nguồn cung cấp protein tuyệt vời, nhưng mỗi loại phô mai lại bổ sung hàm lượng dưỡng chất khác nhau.
Phô mai mozzarella có hàm lượng natri và calo thấp hơn hầu hết các loại phô mai khác. Loại này cũng chứa vi khuẩn hoạt động như men vi sinh, giúp cải thiện sức khỏe đường ruột và hệ thống miễn dịch.
Mặt khác, phô mai xanh (một loại phô mai cấy nấm mốc có lợi cho sức khỏe) chứa nhiều canxi hơn hầu hết các loại phô mai khác. Tuy nhiên, loại này có vị mặn đặc trưng, có thể không phù hợp đối với một số người.
7. Bánh mì
Ảnh: BrightSide
Theo các nghiên cứu, bánh mì nướng có lượng đường thấp, phù hợp với những người ăn kiêng hoặc mắc bệnh tiểu đường.
Bên cạnh đó, bánh mì bột chua (bánh mì làm từ bột lên men) chứa hàm lượng chất chống oxy hóa và folate cao hơn các loại bánh mì khác. Ngoài ra, loại bánh này có chứa men vi sinh tự nhiên, giúp tiêu hóa và hấp thụ chất dinh dưỡng tốt hơn.
8. Củ dền
Ảnh: BrightSide
Một nghiên cứu đã kiểm chứng tác dụng của việc uống 250 ml nước ép củ dền mỗi ngày đối với 68 người bị huyết áp cao. Kết quả, loại thức uống này hỗ trợ làm giảm huyết áp đáng kể. Củ dền được nấu chín dễ tiêu hóa hơn củ sống nhờ sự phân giải các chất xơ cứng trong quá trình xử lý nhiệt.
